Содержание к диссертации
Кереш 3
I булек. Ахуновньщ башлангыч чор ижаты 13
1.1. Ижатка килу юллары 13
1.2. 50нче елларда эдэби хэрэкэт 21
1.3. Беренче хикэялэрдэ образлар бирелеше ьэм проблематик терлелек 23
II булек. бОнчы еллар ижатына хае эдэби-эстетик узенчэлеклэр 34
II. 1. бОнчы елларда эдэби процесс 34 ІІ.2. "Хэзинэ", "Хужалар" романнарында, "Артышлы тау буенда",
"Канатлар кая илтэ" повестьларында заман рухын яктырту 38
III булек. 70-80нче еллар ижаты 69
Ш.1. 70-80нче еллар татар эдэбиятында рэсми идеология ьэм хакыйкать керэше 69
Ш.2. "Чиклэвек теше", "Ардуан батыр" повестьларында советчоры идеологияеенэ менэезбэт 71
Ш.З. "Идел кызы" дилогиясендэ шэхес фажигасенец чагылышы 93
IV булек. 90нчы еллар ижаты 124
IV. 1. 90нчы еллар эдэбиятында идея-эстетик узенчэлеклэр 124
IV.2. "Этлэр патшасы" повестенда эхлак мэсьэлэсенен, куелышы 125
IV.3. Сонгы эсэр 136
Йомгаклау 147
Файдаланылган эдэбият ьэм чыганаклар исемлеге 151
Введение к работе
Теманыц актуальлеге. Г.Ахунов иж;аты татар эдэбиятында узенчэлекле урын алып тора. XX гасырныц икенче яртысында татар совет чоры эдэбияты уз усешенен, югары ноктасына ирешкэн вакытта мэйдан тотып, кырык елга якын актив авторларныц берсе булган прозаикньщ эсэрлэре эдэби тэнкыйть тарафыннан, элбэттэ, игътибарсыз калдырыла алмыйлар иде. Куренекле эдэбият белгечлэре, танылган калэмдэшлэре тарафыннан элеге иждт турында уз чорында куп фикерлэр эйтелде, эдипнец прозасын ейрэнугэ аерым мэкалэлэр багышланды, чор эдэбиятына гомуми анализ ясаучы язмаларда да кин, урын бирелде. Совет эдэбиятына куела торган талэплэргэ тулысынча ждвап бирэ торган ижат буларак, Г.Ахунов прозасы тэнкыйть тарафыннан уцай яктан бэялэнеп киленде. Лэкин бу фикерлэр, Г.Ахунов прозасыньщ эчтэлегенэ менэсэбэттэ эйтелде, эсэрлэрнец сэнгатьчэ камиллеген бэялэгэн, сэнгатьчэ эшлэнеше форма жэь.этеннэн тирэн анализга корылган объектив бэя ящтенкерэмэде; эсэр тукымасына утеп кереп, аньщ язу узенчэлеклэрен ачу, асыл кыйммэтен курсэту кузэтелмэде. Бу, бер яктан, тэнкыйтьнец оперативлыкка омтылуы белэн ацлатылса, икенчедэн, эдэбият белеменэ коммунистик система киерткэн "йегэннец" шактый ук кысынкылыгы тээсиреннэн иде. Заман узгэреше, эдэби-нэзари ейрэтулэрнен; узгэ бэялэу критерийларын алга чыгаруы Г.Ахунов ижатын яцача бэялэу меьимлеген курсэтте.
Г.Ахунов прозасын чор талэплэреннэн, заманча эдэби-нэзари ейрэтулэрдэн якын килеп, жентекле ейрэну 60-80нче еллар татар эдэбиятыньщ усеш юлларын, узенчэлеклэрен, язучыньщ милли суз сэнгатендэ тоткан урынын билгелэргэ мемкинлек бирэ.
Бугенге кендэ мзсьэлэ тагын да актуаль: чорлар алмашы совет эдэбиятына менэсэбэтне тамырдан узгэртте: моца кадэр югары бэялэнгэн эсэрлэргэ тискэре тамга сугу башланды, яхшыныц начарга, начарныц яхшыга эйлэнуе кузэтелэ. "Идеаллар алмашынган, тарихи уткэнгэ идея-эстетик бэя узгэргэн чорда" (Нигъматуллина, 1997, 173) бу табигый дэ. Уз чорында идеология хакыйкатен раслаган куп эдиплэр сонгы елларда тэнкыйтькэ дучар булды. Мондый метаморфоза, рухи кыйммэтлэрнец кискен алмашынуы эдэбият фэне алдына куп терле сораулар куйды ьэм аларньщ объектив чишелешен талэп итэ иде. Бу жэьэттэн Караганда, Г.Ахунов ижаты узенец замандашлары Э.Еники, Н.Фэттах, А.Расих, М.Мэьдиев, А.Гыйлэжев, Х.Сэрьяннардан билгеле бер дэрээкэдэ аерылып тора иде, ченки ул югарыда санап кителгэн эдиплэрдэн узгэ буларак, узе яшэгэн идеологик системага ышанып, аца буйсынып язды. Шул ук вакытта рэсми идеологиянец генэ хакыйкать тугеллеген дэ андады, эсэрлэрендэ халыкны борчыган эхлак мэсьэлэлэрен яктыртты. Бер яктан, талант, икенчедэн, рэсми идеология белэн татулык эдипнец прозасына тирэн эз салды. Шуца да карашларныц алмашынуы вакытында Г.Ахунов эсэрлэренец бэясен тешерергэ омтылу, сэнгати кыйммэтенэ куз йомарга тырышу барлыкка килде. Яца чор тэнкыйтенец Э.Еники, Н.Фэттах кебек язучылар и атына позитив менэсэбэте сакланган хэлдэ, Г.Ахунов элекке позициялэрен, актуальлеген, элбэттэ, югалта теште. Шулай итеп, Г.Ахунов прозасын системага салып ейрэнгэн монографик хезмэтлэрнец булмавы, эсэрлэрнец сэнгатьчэ эшлэнеше, идея-эстетик узенчэлеклэре жэьэтеннэн фэнни-аналитик тикшеренулэрнец меьимлеге, катлаулы эдэби процесста эдипнец урынын чор талэплэреннэн чыгып бэялэу теманыц актуальлеген билгели.
Теманын ейрэнелу дэрэжэсе.
Г.Ахунов эсэрлэренэ чорына карап терле бэя бирелэ. Билгеле булганча, 60-70нче елларда хакимлек иткэн идеологик системага ул нык ышана ьэм шул рухта иждт итэ. Ьэр чор эдэбият белгечлэре, тэнкыйтьчелэре эдип эсэрлэренэ у3 вакытындагы идея-эстетик талэплэр ьэм карашлардан чыгып бэя бирэлэр.
Г.Ахунов ижатына эдэби-тэнкыйть игътибарсыз калмый, тэнкыйди-публицистик, эдэби, фэнни хезмэтлэрдэ аньщ эсэрлэре хакында кызыклы фикерлэр эйтелэ. Аларны берлэштереп, вч юнэлешкэ тупларга мемкин булыр иде. Беренчедэн, авторлар Г.Ахуновньщ эдэби осталыгына бэя биреп, ижади портретын тудырса, икенчедэн, эсэрлэрнец сэнгатьчэ эшлэнеше чынбарлык белэн бэйлэнеше мэсьэлэлэренэ туктала, еченчедэн, тел-стиль узенчэлеклэренэ кузэту ясый.
Ф.Галимуллинньщ "Инешлэр Иделгэ кушыла" (Галимуллин, 1985, 152), Ф.Хатиповньщ "Духовный мир героя" (Хатипов, 1981, 296), Х.Хэйринец "Иждт чишмэлэре" (Хэйри, 1975, 48), Ф.Хеснинен "Ни эйтергэ? Ничек эйтергэ? (Хесни, 1974, 256), Р.Мостафинньщ "Ж аваплылык тойгысы" (Мостафин, 1979, 130), Н.Юзиевнец "Сэнгатьчэ матурлык ьэм осталык" (Юзиев, 1969, 163), Ф.Мусинньщ "Кемеш кезге" (Мусин, 1989, 256), Ф.Миннуллинньщ "Прозаньщ гражданлык йезе" (Мицнуллин, 1983, 112), Х.Сэрьянньщ "Уецны уйдырып сал" (Сэрьян, 1972, 140) ь.б. хезмэтлэрдэ "Хэзинэ", "Хужалар", "Чиклэвек теше", "Ардуан батыр" эсэрлэре илдэге усеш-узгэрешлэрне, яца заман геройларын курсэту, яца заманныц меьим мэсьэлэлэрен кутэру дип карала.
Г.Ахунов ижатын тирэнтен ейрэнучелэрнец берсе - Ф.Галимуллин. Беренчедэн, ул - эдипнец ижат портретын тудыручы, икенчедэн, аныц куп кенэ эсэрлэренэ кузэту ясаучы, аларны бэялэуче. Ул Г.Ахунов ижатыныц куп планлы, тематик байлык белэн характерлы булуын, эсэрлэренец ачыктан-ачык публицистик рук белэн сугарылуын курсэтэ. Эдипнец фэнни-тэнкыйди эдэбиятта шактый ейрэнелгэн эсэрлэре "Хэзинэ" ьэм "Хужалар" романнары.
Ф.Хатипов "Духовный мир героя" хезмэтендэ Г.Ахунов прозасын психологизм ноктасыннан торып ейрэнэ. Автор "Хэзинэ", "Хужалар", "Чиклэвек теше" эсэрлэренэ тукталып, алардагы психологик тирэнлекне психологик оста эшлэнгэн образларны курсэтэ. Г.Ахунов прозасында эчке керэшнец, ягъни "ике мин", "ике фикер" тартышыньщ терле тесмерлэрдэ булуын билгели ьэм мондый характерларныц формалашуын тышкы тирэлекнец йогынтысыннан дип дэлилли.
Х.Хэйри "Хэзинэ" романын Г.Ахунов ижатында борылыш, аньщ "художник" буларак формалашуы дип бэяли. Ул романньщ кыйммэте, анда куелган мэсьэлэлэрнец эьэмияте турында сейли. Эсэрнец укучыга йогынты ясау кече дэ моцарчы кабатланмаган, шэхси узенчэлекле образлар, геройлар белэн бэйлэп андата. Эсэрнец эмоциональ-поэтик буяуларга бай, халыкчан тел белэн язылуын искэртэ.
Р.Мостафин да "Ждваплылык тойгысы" хезмэтендэ Г.Ахуновньщ "Хэзинэ" романына бэя биру омтылышын ясый. Нефтьчелэр тормышына ьэм эшенэ багышланган Г.Белянкинныц "Садыя", А.Коптяеваныц "Ждо хэзинэсе", И.Газиныц "Гади кешелэр" эсэрлэре белэн чагыштырып, тэнкыйтьче Р.Мостафин "Хэзинэ"не иц яхшысы, тормышчаны дип саный.
Н.Юзиев эсэрдэге терле экирлектэ туган конфликтларны кузэтэ, эсэрнец конфликтында жэмгыять усешенец шул чорына хае тенденциялэрнец ьэм каршы-лыкларныц гэудэлэндерелуен билгели. Язучыныц узенчэлекле образлар иждт иту-енэ, характер ачу осталыгына игътибарны юнэлтэ.
Г.Ахуновныц иждты рус эдэбиятчьшары, тэнкыйтьчелэре тарафыннан да уцай бэялэнэ. Мэсэлэн, Н.Буханцов (Буханцов, 1982, № 12, 164), А.Шагалов (Шагалов, 1979, 286), Г.Родионов (Родионов, 1981, № 2) мэкалэлэре шул хакта сейли. Алар Г.Ахунов белэн шэхес буларак та кызыксыналар.-70нче елларда тэнкыйтьче Ф.Мусин шул чор тэнкыйтьчелэренэ те-лэктэшлек итэ, соцрак чыккан "Кемеш кезге" ьэм башка хезмэтлэрендэ, эсэргэ кицрэк тукталып, объектив бэя бирергэ омтыла. "Татарстанда нефть промышленносте тезелунец ж;емьурият икътисадына зур узгэрешлэр хасил итуе белэн бергэ, тагын да эьэмиятлерэк процессны барлыкка китеруе, ягъни мецнэрчэ татар крестьяннары тормышында кискен борылыш ясавы куреэтелэ. Нефть белэн
бэйле узгэрешлэр бу эсэрдэ, элбэттэ, уз чоры рухында, ягъни бары уцай яктан гына бэялэнэ. "Кара алтын"ныц жиргэ ьэм аныц ксшелэренэ китергэн табигый-рухи зыяны ул вакытта эле чагылдырыла алмады", (Т.Э.Т., 6-т., 2001, 15) - ди.
Драматург Т.Миннуллин исэ язучыньщ идеологик кысалар эчендэ генэ язуына тагын да ныграк басым ясый. "Утыз жиденче елныц кара кулэгэсе ил естендэ еркетеп йери. Сталин узе улсэ дэ, ерэге яши. Деньяга хак сузне эйтергэ тиешле ижат кешелэре идеологик кысаларга кысып кертелгэн.
Талантлы язучыларыбыз бэргэлэнэ. Кубесе яраклаша. Шэхес юкка чыга. Бертесле уйламасалар да, бертесле язучылар кубэя, матбугатны бертесле эсэрлэр басып китэ.
Энэ шул еркетелгэн язучыларньщ бертесле эсэр язуы сиксэненче еллар ахырына хэтле диярлек дэвам итте. Хрущевныц шэхес культын тэнкыйтьлэве бераз вакытка теннекне ачса да, жанга сецгэн курку хисе барыбер бетмэде.
Ходай тарафыннан сэлэтле итеп яратылган Гариф Ахуновньщ ижатында да сизелде ул еркетелгэнлек. Эйтергэ телэгэнен эйтэ алмыйча азапланды. Оста кул белэн язылган романы - "Хэзинэ"сендэ жирне талауга корылган дэулэт сэясэте, шуньщ аркасында килеп чыккан рекордлар тудырган бэхетсезлэр аерым бер шэхеснец кылган гамэле генэ итеп сурэтлэнде. Авторньщ халык тормышын, гореф-гадэтлэрен яхшы белуе генэ романньщ гомерен озынайтты" (Миннуллин, 2001, №39, 3) дип яза ул эдип турындагы истэлеклэрендэ.
Ф.Бэшир дэ Т.Мицнуллин фикерлэренэ кушылып, "Хэзинэ" романына "Нефть ьэм кеше" менэсэбэтенэ генэ басым ясау ьэм "Табигать - Нефть - Кеніє" бэйлэнешен игътибардан читтэ калдыру - нефтьчелэр турында язылган романнарны, йомшак кына эйткэндэ, бик тэ берьяклылыкка алып килде" (Бэшир, 2001, 40) дигэн бэяне бирэ.
Дилогиянец икенче кисэге булган "Хужалар" романы эдэби эшлэнешендэге тегэлсезлеклэр аркасында берникадэр тэнкыйтькэ очрады. Х.Сэрьян (Сэрьян, 1972, 53), Х.Хэйри (Хэйри, 1979, 122), Р.Мостафин (Мостафин, 1979, 125), Ф.Хесни (Хесни, 1969, № 6, 134) теп конфликтны кечсез булуын, тирэнлек житмэвен курсэттелэр. "Чиклэвек теше", "Ардуан батыр" эсэрлэренэ дэ караш бертерлерэк булды. Бу эсэрлэргэ дэ заманында уцай яктан гына бэя бирелде. Шул еллардагыча ярым демократик узгэрешлэр нэтиэкэсендэ Г.Ахунов та ачылып китэ: ижтимагый-мэдэни тормышта суз, фикер иреге ачылган чорда "Идел кызы" романын яза. Аньщ теп герое Габбас мулла тэнкыйть тарафыннан, язучыньщ зур иэкат уцышы буларак бэялэнде. Эдэбият белгечлэре, тэнкыйтьчелэр ьэм галимнэр, аерым алганда, Ф.Мицнуллин, Р.Мехэммэдиев, Ф.Галимуллин Э.Сэхапов, Т.Галиуллин "кгбатланмас герой" дип атыйлар. Ф.Мицнуллин романны шул чорда язылган тарихи-революцион эсэрлэр -А.Расихныц "Ямашев", Г.впсэлэмовныц "Кук кукрэу", М.Эмир, Ф.Хесни, Г.Журавлев, В.Нуруллин, М.Маликова белэн бер яссылыкта ейрэнеп, "Идел кызы"ныч алар арасында вакыйгаларньщ масштаблы булуы, кутэрелгэн мэсьэлэлэрнец житдилеге ьэм меьимлеге, харатерларньщ тирэнлеге белэн аерьшып торуын курсэтэ (Мицнуллин, 1984, 41). Р.Мехэммэдиев Габбас мулланы Г.Ахуновньщ "зур табышы, и ат осталыгы ьэм кыюлыгы" дип бэяли. "Эдэбиятыбызда моцарчы тискэре тип буларак кына тасвир ителгэн муллалардан социаль чыгышы, тормыш рэвеше, яшэу принциплары ьэм рухи-эхлакый деньясы белэн дэ нык аерылып тора бу образ", -дип яза (Мехэммэдиев, 1983, 121). Ф.Мусин язучыньщ 20-30нчы еллар тормышын сурэтлэугэ яцачарак килуен ассызыклый. Бу исэ язучыньщ "узгэртеп кору чоры талэплэрен, ничектер, алданрак сиземлэве хакында сейли," - ди. Олеге киеренке чорга автор карашыныц кицэюен, аны бетен катлаулыгында курсэтергэ омтылуын эйтэ (Мусин, 1989,147). Ф.Галимуллин роман геройларына характеристика биреп, эсэрнец сэнгатьчэ эшлэнешенэ туктала, автор тарафыннан уйлап бетерелмэгэн яки игътибарсызлык сэбэпле жибэрелгэн тегэлсезлеклэрне курсэтэ (Галимуллин, 1995, 119). Романньщ теп героен Э.Сэхапов Г.Исхакый эсэрлэрендэге геройлар белэн чагыштырып, аларньщ охшаш булуын ассызыклый (Сэхапов, 1997, 245). Дерестэн дэ, образларда аваздашлык бар, тик Г.Ахуновньщ Г.Исхакый эсэрлэре белэн ул чакта ук таныш булуы, аларны ейрэнеп, шулар урнэгендэ язуы бэхэсле. Ф.Ганиева исэ, Г.Ахунов - халык тормышы катламнарын ейрэнудэ М.Галэу традициялэрен дэвам иттеруче, устеруче, дигэн фикерне алга чыгара (Ганиева, 1990,64). М.Дэлэлиева романдагы эдэби вакыт ьэм пространство бэйлэнешлэрен кузэтэ. Эсэрдэ вакыт чигенешлэренец куп булмавын, теп герой ьэм икенче пландагы образларныц устерелештэ сурэтлэнуе бары Габбас мулланыц балалык чорын ьэм крестьян тормышына бэйлэнешле эпизодларньщ гына уткэн вакыт эчендэ курсэтелуен искэртэ (Дэлэлиева, 2001, 117). Куренекле тел галимкэре - Ф.Сафиуллина (Сафиуллина, 1993, 192-222), И.Бэшировалар (Бэширова, 1976, 142-163) Г.Ахунов эсэрлэренец тел-стиль узенчэлеклэренэ тукталалар. З.Хеснияр да "Идел кызы" романыньщ теленэ кузэту ясый. "Идел кызы"ньщ телен мин, нигэдер, бик зур елга белэн чагыштырасым килде. Ямь-яшел хэтфэ болыннарны урталай булеп аккан кемеш сулы, текэ ярлы, мэцге саекмас киц елга. Уз юлы белэн тыныч кына салмак кына ага да ага ул. Аны беркем дэ, бернинди кеч тэ шул узеннэн кире бора, юлына киртэ була алмый, ьэм ул уз тизлеген арттыра, ашыктыра, кызулата да алмый. Ике як ярны тутырып ага, кара-кучкыл сыртлы дулкыннарын биетэ-биетэ, борылмаларында ап-ак кубеклэрен уйната-уйната, рэхэтлэнеп, жэелеп ага. Романньщ геройлары беркайчан да тар кэжэ сукмагыннан атламыйлар. Ьэр эпизодта сюжет сызыгы яки геройларньщ гамэл-шегыльлэре мен. терле естэмэ эдэби тел чаралары белэн, ярдэмче куренешлэрне матур итеп сурэтлэулэр аша курсэтелэ", - ди ул (Хеснияр, 1999, 23ЯІ). 1Теоретик-методологи к нигез. Хезмэтнец методологик нигезе итеп тарихилык принцибы, тарихи, эдэби барышка бэйле чагыштырма-тарихи караш алынды. Хезмэттэ эдэби текстларга структур, тарихи-функциональ системалы анализ биру куздэ тотыла. Диссертацияне язу барышында методик яктан эдэбият тарихын шушы юнэлештэ ейрэнулэрне нигезлэгэн, камиллэштергэн галимнэрдэн М.Бахтин (Бахтин, 1986, 386), А.Бушмин (Бушмин, 1969, 20), Ю.Борев (Борев, 2001, 624), Ю.Лотман (Лотман, 1994, 556), А.Есин (Есин, 1999, 248), Е.Мелетинский (Мелетинский, 1994, 185), Й.Нигъматуллина (Нигъматуллина, 1997, 190), А.Ахмадуллин (Ахмадуллин, 2002, 239), Ф.Хатипов (Хатипов, 1981, 296), Т.Галиуллин (Галиуллин, 1977, 262), Ф.Галимуллин (Галимуллин, 1995, 200), Ф.Мусин (Мусин, 1989, 256), Н.Юзиев (Юзиев, 1978, 192), Ф.Миннуллин (Мицнуллин, 1984, 272), Х.Мицнегулов (Мицнегулов, 1999, 336), Д.Заьидуллина Заьидуллина, 2000,271) ь.б. хезмэтлэре фэнни нигез итеп алынды.
Диссертациянец максаты.
Хезмэтнец максаты - эсэрлэргэ структур-анализ, идея-эстетик узенчэлеклэр ноктасыннан бэя биру аша Г.Ахунов ижатыныц усеш этапларын, ижади сыйфатларын, эдэби процесста тоткан урынын билгелэу. Элеге максатка ирешу очен тубэндэге бурычлар куелды:
- Г.Ахуновныц моца кадэр билгеле изкаты белэн бергэ укучыга тэкъдим ителмэгэн эсэрлэрен дэ туплау, фэнни эйлэнешкэ керту;
- эдип ижат иткэн чор эдэби процессыныц теп усеш юнэлешлэрен кузэту;
- эсэрлэргэ бэя биру аша Г.Ахуновныц язучы буларак усу-узгэру юлын барлау;
- аерым эсэрлэрнец узенчэлеклэрен, идея-эстетик кыйммэтлэрен кузэту ярдэмендэ Г.Ахуновныц эдэбиятка алып килгэн яцалыгын билгелэу;
- сэясэт, рэсми идеологиянец Г.Ахунов ижатына йогынтысын ачыклау. Материаллар. Г.Ахунов ижатыныц башлангыч чорыннан алып соцгы елларына кадэр ижат ителгэн эдэби эсэрлэр хезмэтнец ейрэну объекты; жэмгыять ьэм эдэбият тарихындагы борылышларга бэйле тестэ идея-эстетик узенчэлеклэре, сэнгатьчэ эшлэнеше, образларныц бирелеше, эдип ижатыныц эволюциясе тикшерену предметы итеп алынды.
Безнец карашыбызча, бер диссертация чиклэрендэ генэ Г.Ахуновньщ барлык эсэрлэренэ тирэнтен фэнни, структур анализ ясау мемкин тугел. Шуца да тикшерену узэгенэ эдипнец танылган, сэнгатьчэ эшлэнеше ягыннан отышлы дип саналган "Чиклэвек теше", "Ардуан батыр", "Этлэр патшасы", "Хэзинэ", "Хужалар", "Идея кызы", "Тимерханныц кургэн-кичергэннэре" эсэрлэренэ тукталу максатка ярашлы дип табылды. Чагыштырма анализ ечен Г.Исхакый, А.Гыйлэжев, Ф.Хесни, М.Хэсэнов, И.Гази, Ш.Бикчурин, рус язучысы М.Шолохов, В.Распутин, кыргыз язучысы Ч.Айтматов, француз язучысы О.Бальзак ь.б. эсэрлэре алынды.
Диссертациянен Фанни яналыгы.
Элеге хезмэттэ, татар эдэбият белемендэ беренче тапкыр буларак, Г.Ахунов ижаты терле аспектларда тикшерелде, яца чор талэплэреннэн чыгып, объектив бэя биру омтылышы ясалды. Уз заманыньщ идеологиясен тулысынча диярлек уртаклашкан, аны ихлас яклаган эдип ь.эм аньщ табигый таланты арасында каршылыкларныц роман ьэм повестьларда чагьшышы, эсэр тукымасында авторньщ идеологик карашлары белэн талант тудырган жанлы- характерлар арасындагы бэрелеш, тормышчан ситуациянец коммунистик позициядэн елешчэ естен чыгуы, сюжет сызыкларында тормыш дереслегенец, яшэештэге асыл кыйммэтлэрнец жицуе нэтижэсендэ эчтэлекнец потенциаль узгэруе, яца мэгънэ алуы исбатланды. Моца кадэр Г.Ахунов прозасына бирелгэн берьяклы бэялэр кире кагылып, системалы тикшеренулэр нэтижэсендэ аньщ эсэрлэренэ карашларныц объектив картинасын булдыру омтьшышы ясалды, эсэрлэренец бугенге кендэ дэ уз йезлэрен, теслэрен тулысынча саклап кала алуын бэялэу-исбатлау алга алынды.
Диссертациянен фэнни-практик эьэмияте.
Олеге хезмэт югары уку йортларыныц филология факультетында, эдэбият фэн буларак ейрэнелэ торган махсус урта уку йортларында эдэбият тарихы буенча лекцион материал буларак ьэм махсус курслар уткэргэндэ, эдэбият буенча дэреслеклэр ьэм программалар, монографик хезмэтлэр язуда, мэктэплэр, лицейлар ьэм гимназиялэрдэ эдэбият укытуда файдаланыла ала.
Апробация.
Диссертациянен, теп нэтижэлэре "Мэгариф", "Идел" журналларында донья кургэн мэкалэлэрдэ яктыртылды. Аерым эзлэнулэр КДУньщ еллык йомгаклау конференциялэрендэ (2000, 2001, 2002 еллар), КДПУда Гомэр Бэшировньщ тууына 100 ел тулуга багышланган фэнни конференциядэ (2001 ел) укылган докладларда чагылыш тапты. Бер мэкалэ депозитка кертелде. Шулай ук Г.Ахунов ижаты турында кицрэк мэгълумат булдыру максатыннан Арча педагогия келлиятендэ эдипне искэ алу кичэлэре уздырылды. Музейда Г.Ахунов почмагы булдырылып, эсэрлэре буенча фэнни-гамэли конференциялэр (2001, 2002 еллар) уткэрелде.
Диссертация "кереш"тэн, дурт булек, йомгак ьэм кулланылган эдэбият исемлегеннэн тора.
Похожие диссертации на Проза Гарифа Ахунова (Эволюция творчества)
