Содержание к диссертации
ВВЕДЕНИЕ 2
ГЛАВА 1. СОСТОЯНИЕ ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ И СПОРТА МОН
ГОЛИИ НАКАНУНЕ ВСТУПЛЕНИЯ СТРАНЫ В ОЛИМ
ПИЙСКОЕ ДВИЖЕНИЕ 7
1.1. Развитие национальных видов спорта в Монголии 7
1.2. Становление и развитие современных видов спорта в Мон
голии : 24
ГЛАВА 2. ВЫХОД СПОРТСМЕНОВ МОНГОЛИИ НА МЕЖДУНА
РОДНУЮ СПОРТИВНУЮ АРЕНУ. ' 53
2.1. Участие монгольских спортсменов в крупнейших международных соревнованиях 53
2.2. Выступление спортсменов Монголии на летних и зимних Олимпийских играх... '. 65
ГЛАВА 3. РАЗВИТИЕ ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ И СПОРТА ПОСЛЕ
ДЕБЮТА МОНГОЛЬСКИХ СПОРТСМЕНОВ НА ОЛИМ
ПИЙСКИХ ИГР АХ 83
3.1. Физкультурно-спортивное движение в современной Монголии : 83
3.2. Развитие физической культуры в Монголии под влиянием современного олимпийского движения... 94
ВЫВОДЫ 107
ПРИЛОЖЕНИЯ 109
ЛИТЕРАТУРА 128
Введение к работе
Монголчууд туухэн урт хугацаанд байгаль цаг уур, ахуй амьдралтайгаа гайхамшигтай сайхан зохицсон эрийн гурван наадмын терлуудийг бий болгосон нь монголын ард тумний бие бялдарын хумуужлийн ундсэн хэрэглууруудийн нэг нь болоод зогсоогуй хурдан хулгийн уралдаан, цэц мэргэн харваа, хучит бехийн барилдааныг сонгон туунийгээ бух нийтийн хуртээл болгон заан сургах баялаг их уламжлал, туршлага бухий ард тумнуудийн нэг билээ.
Судалгааны ундэслэл, асуудлын чухал болох нь:
Манай орны биеийн тамир спортын хегжил, хеделгеен тууний евермец онцлогийг нэгтгэн судалж ялангуяа олимпиин тоглолтонд оролцсон, орчин уеийн спортын шинэ шинэ терлуудийг уусгэн хегжуулсэн, монгол гэдэг нэрийг олон улсын спортын тавцан дээр гаргаж ирснийг судлах судалгаа шинжилгээний ажил хараахан хийгдэж амжаагуй байна.
Орчин уеийн биеийн тамир спортын терлуудийг хегжуулж прений ундсэн дээр дэлхийн спортын тавцан дээр монголын тамирчдын узуулж байгаа амжилт, олимпиин хеделгеенд нэгдэн орж олимпизмийн узэл санааг эх орондоо эрхэмлэн дэлгэруулж,-олимпиин наадамд амжилттай оролцож иреэн байдал зэрэгт дугнэлт хийж, биеийн тамир спортын хегжлийн олон арван жилийн туухэн туршлага, уламжлалыг енгерсен, эдуугээ гэсэн хоёр уед задлан шинжилж, олимпиин боловсрол олгох хэтийн телев, чиг хандлагыг шинжлэх ухааны ундэслэлтэй гаргах.
БНМАУ-ын туух, МАХН-ын туух зэрэг томоохон бутээлуудэд улс ардын аж ахуй, нийгэм соёлын хегжилтын туухийг хувсьегалын ардчилсан шатны уе (1921-1940), социалист уйлдвэрлэлийн харилцаа ялах уе (1940-1960), социализмын материал техникийн бааз байгуулж буй уед (1960-1990) хуваан их, бугд хурал, тав таван жилийн телевлегеений биелэлтээр тодорхойлж иреэн. Биеийн тамир спортын хегжилт хеделгеений туух ч дээрхи уеуудээр ном зохиолд бичигдеэн.
Судалгааны явцад монголын биеийн тамир спортын хегжил, хеделгеений туухийг еерийнх нь хегжлийн евермец онцлог байдал, ургэлжилеэн хегжлийн уе шатуудад хуваан, олон улсын олимпиин хеделгеений нелее, олимпизмийн узэл санааг монгол оронд хэрхэн дэлгэруулж, ямар ур дунд хурч буй зэргийг туух, нийгэм, соёлын
талаас нь нэгтгэн авч узэх нь сэдвииг сонгон судлах ундэслэл бол сон.
Монголын биеийн тамир спортын салбарт олон жил ажиллаж, биеийн тамирын мэргэжлийн боловсон хучин бэлтгэн гаргах уурхай УБИС-ийн биеийн тамирын салбарт ЗО гаруй жил багшилж, биеийн тамир спортын онол, туухийн хичээл заахын зэрэгцээгээр эрдэм шинжилгээ судалгааны ажил сонирхон цуглуулсан материалууд дээрээ тушиглэн энэхуу нэг сэдэвт зохиолыг бичлээ.
Судалгааны зорил го:
Монголын биеийн тамир спортын хегжлийн туухэн замнал, -олимпизмын нелее, олимпийн узэл санааг бух нийтэд тугээх арга "-замыг судлах.
Судалгааны зорилт:
1.Монгол улсын биеийн тамир спортын хегжил хеделгеений туухэнд олимпийн хеделгеений нелее болон олимпийн узэл санааг хэрхэн дэлгэруулж ирснийг нэгтгэн дугнэх
2.Монгол оронд орчин уеийн биеийн тамир спорт уусч хегжсен 70 гаруй жилийн доторхи хегжил, хеделгеений туухэн ололт амжилт хэрхэн бурэлдэн тогтсоныг уе шатуудад хуваах.
З.Манай улсад орчин уеийн спорт амжилттай хегжиж ирсэн жишээн дээр ундэслэн олон улсын спортын тавцан дээр монголын тамирчдын узуулж буй амжилт, туршлага, олимпийн наадамд хэрхэн оролцсоныг судлан нэгдсэн дугнэлт егех
Сэдвийн судлагдсан байдал:
Монголын биеийн тамир спортын хегжилтийн туухэн замналын талаар бичиж туурвисан дорвитой бутээл гэвэл Монгол улсын спортын гавьяат багш Р.Зоригийн туурвисан "Монгол ардын спорт" (1960), "БНМАУ-д биеийн тамир спорт хегжсен нь" (1976), "БНМАУ-ын биеийн тамир спортын товч туух" (1984) зэрэг бутээлууд нь манай орны биеийн тамир спортын хегжлийн туухийг нарийвчлан судлахад хамгийн унэ цэнэтэй, маш чухал баримт материалуудыг агуулсан, биеийн тамир спортын салбарын мэргэжилтнуудийн едер тутмын гарын авлага болсон анхны томоохон бутээл болсон юм.
Б.Жигмэддорж "Биеийн тамирын туух"(1960), Г.Цэнддорж "Биеийн тамир спорт 50 жилд"(1971), "Олимпийн наадмууд" (1968), Р.Галиндэв "Биеийн тамирын хумуужил зохион байгуулалтын асуудал"(1975), Ж.Жамсран "Биеийн тамир спортын календерчилсан лавлах"(1968), Га.Цэрэндорж "БНМАУ-ын биеийн
тамирын зохион байгуулалтын зарим асуудал"(1988), Г.Лхагвасурэн "Биеийн тамирын туухийн товчоон"(1999), Ж.Шагдар "Москва, олимп, тагтаа"(1983), Ч.Энхдалай "Олимпиин их наадам" (1980), Ш.Магван "Менхийн гал" (1995), зэрэг бутээлуудэд биеийн тамир спортын туухэн хегжилтэй холбоотой асуудлуудаар зарим нь онолын дугнэлт егч, он дараалын хэлбрээр, тоо баримт, баримт материал дээр тулгуурлан бичсэн байна.
Эдгээр бутээлууд нь биеийн тамир спортын хегжилд унэтэй хувь нэмэр оруулсан хэдий ч туухэн туршлага, хегжил дэвшил, онол, арга зуй, агуулга зэргээр нь хэсэгчлэн бичиж, эрдэм шинжилгээний тевшинд тусгайлан судалсан судалгаа енее хир манайд гараагуй байна, Энэ асуудалд ечуухэн боловч хувь нэмэр / оруулах ууднээс биеийн тамир спортын туухэн хегжлийн асуудлаар энэхуу сэдвийг сонгон авч судалгаа хийсэн болно.
Судалгааны обьект:
Монгол улсад биеийн тамир спорт хегжиж ирсэн туух. Судлах зуйл:
1. Монголын биеийн тамир спортын хегжлийн уе шатууд
2. Монголын биеийн тамир спортын хегжилд олимпиин хеделгеений узуулсэн нелее
3. Олимпизмын узэл санааг дэлгэруулэх арга зам, хэтийн телев.
Судалгааны шинэлэг тал:
1.Монголын биеийн тамир спортын туухэн уламжлал тууний хегжлийн евермец онцлог, шинж чанарыг дэс дараатай судлаж, монгол улс олимпиин хеделгеенд нэгдэн орохын емнех ба хойших уеийн биеийн тамир спорт, монголын тамирчид олон улсын болон тив, дэлхий, олимпиин наадмуудад оролцож ирсэн байдалд хийсэн дугнэлт.
2. Ундэсний соёл боловсролын еселт хегжилтийн узуулэлтийг БНМАУ-ын нийгмийн хегжлийн ундсэн уе шатуудаар илэрхийлж байсныг биеийн тамир спортын еерийнх нь туухэн хегжлийн евермец онцлогоос нь шалтгаалан уе шатуудад хувааж, манай оронд орчин уеийн биеийн тамир спорт амжилттай хегжин, удирдлага зохион байгуулалтын хувьд бэхжиж, олон улсын спорт, олимпизмын хеделгеений уйл ажиллагаанд байнга идэвхитэй оролцож байгааг судлан узэж, монголын биеийн тамир спортын хегжлийн туухийг 1921-1934 он, 1935-1946 он,1947-1960 он, 1961-1990 он гэсэн 4 уе шатад хуваан шинжлэх ухааны ундэслэлтэй егсен дугнэлт. З.Бух нийтэд олимпийн боловсрол олгох арга замын талаар боловсруулсан нэгэн хувилбар.
Судалгаанны таамаглал:
Монгол улсад орчин уеийн спортын олон терлууд эрчимтэй хегжсен, олимпийн хеделгеенд нэгдэн орж олимпизмын узэл санааны уриан дор олимпдив, дэлхий, олон улсын тэмцээнуудэд амжилттай оролцсон туухэн уламжлалыг нэгтгэн дугнэж, олимпийн узэл санааг тугээн дэлгэруулэх ажлыг сурган хумуужуулэх ухаан, философи, нийгмийн шинжлэх ухааны ундэслэлтэйгээр биеийн тамирын терел хичээлуудийн агуулгад шингээх арга замыг олж чадвал бух нийтийн биеийн тамирын боловсрол дээшлэнэ.
Судалгааны онол, практикийн ач холбогдол:
Энэхуу нэг сэдэвт бутээлд дэвшуулсэн узэл санаа,шинэ агуулга нь улсын хэмжээнд сургалт хумуужлийн ажлыг удирдан явуулдаг боловсролын байгууллагууд болон биеийн тамир спортын ажлыг удирдан явуулдаг аймаг, хотын спорт сургалтын тев, биеийн тамир спортын байгуулагуудын ажлын практикт бурэн нэвтрэх боложтой
Судалгааны ажилд бичигдсэн унэлэлт, дугнэлт, ур дунгууд нь орчин уеийн биеийн тамир спортын удирдлага, зохион байгуулалтын ажлын агуулга, аргачлалыг улам боловсронгуй болгох болон олимпийн хеделгеен, олимпизмын узэл санааг эрчимжуулэхэд хувь нэмэр болох, негее талаас биеийн тамир спортын хеделгеений туухийг цаашид гунзгиируулэн судлахад чиг баримжаа болж егне.
Судалгааны ажлын онол, арга зуйн ундэс:
Судалгааны зорилтыг хэрэгжуулэхийн тулд архивын материал, эх зохиол, хэвлэлийн тоймуудыг ерген дэлгэр ашиглан задлан шинжилж, нэгтгэн дугнэхийн зэрэгцээ онолын цэгцтэй дун шинжилгээ хийх аргуудыг сонголоо.Тухайлбал:
-Онолын судалгааны арга
-Туухэн учир зуйн арга
-Туухэн харьцааны арга
- Социологийн арга
Судалгааны ур ДУНГ баталгаажуулсан байдал:
Судалгаа шинжилгээний ажлын явцаас УБИС-иас жил бур зохион байгуулж явуулдаг олон улсын болон багш нарын эрдэм шинжилгээний бага хуралд 3 илтгэл (1995-1998 он), Монголын
ундэснии олймпййн академаас жил бур уламжлап болгон явуулдаг "Шинжлэх ухаан- спорт олимпизм" сэдэвт онол практикийн бага хуралд 1996,1999 онуудад илтгэл тавьж хэлэлцуулсэн.
Буриадын Улсын Их Сургуулийн эрдэм шинжилгээний эмхтгэлд 1997-1999 онуудад судалгааны чиглэлээр 4 егуулэл , бичиж хэвлуулсэнээс г дна 1999 оны 10 сард Улаан-Ууд хотод. болсон Буриадын биеийч тамир спортын байгууллагын 75 жилийн ойд зориулсан олон улсьм эрдэм шинжилгээний бага хуралд илтгэл тавьсан. 1999 онд Буудлага спорт, Буудлага спортын мастерууд, БТДС-ийн туухэн замнал зэрэг номуудаа хэвлуулсэн. Мен тухайн сэдвээр 1998 онд УБИС-ийн туухийн тэнхэм, БТДС-ийн онол apra _;. зуйн тэнхим, 1999 онд их семинараар туе туе хэлцэгдеэн. Судалгааны ажлын бутэц: Судалгааны ажил нь удиртгал, 3 булэг, дугнэлт, ном зуй/ухавсралт, /О хуснэгт, Ц графикуудаас бурдэнэ. Диссертац компьютерт бичсэн шхуудастай.
