Содержание к диссертации
Введение
Заминахои ташаккул ва инкишофи сафарнома дар адабиёти точик 11-64
1. Сайри таърихии сафарнома 11 -26
2. Хусусиятхри жанрии сафарнома 27-43
3. Накхни муаллиф дар сафарнома 44-64
Сафарнома дар сафа оти ма аллаи «садои шарк» 65-140
1. Вок;еияти махдллй в а инъикоси он дар сафарнома 65-96
2. Бозтоби зиндагии халкдои дигар дар сафарномахои адибони точик 97-131
3. Сабку услуби сафарнома 132-141
Фе ристи сарчашма о ва адабиёт
- Хусусиятхри жанрии сафарнома
- Накхни муаллиф дар сафарнома
- Бозтоби зиндагии халкдои дигар дар сафарномахои адибони точик
- Сабку услуби сафарнома
Хусусиятхри жанрии сафарнома
Носири Хусрав дар асараш кушидааст, ки дар бораи хар як чри дидааш маълумоти мукаммал дихад. Вай дар сафарномааш хдм дар бораи рохдо, хам дар бораи андозаи кдлъахри шахр ва хдм дар бораи молх,ое, ки дар шахрхри гуногун истехсол мешуданд, сухан меронад.
Дойр ба "Сафарнома"-и Носири Хусрав ва мазмуну мохияти он ак,идах,о яксон нестанд. Ба андешаи ИДосимов (129) "Сафарнома" ёддоште буда, хусусиятхри тарчумаих,олй дорад ва дар бораи як давраи муайяни хаёт ва зиндаґии муаллиф маълумоти сахех, медихад". "Сафарнома"-ро ёддошт арзёбй намудани муаллиф чандон сахех, нест (ба ин масъала дар кисмати дигар харф хохем зад). Муаллифи дигар - А.Абдуллоев дуруст таъкид кардааст, ки "дар китоби "Сафарнома" накди сафари муаллиф ба мамлакатхри араб, саёхатхри у дар шахрхри гуногун пурра оварда шудааст. Носири Хусрав дар асар на танх.о аз дидах,ои худ, балки аз накду ривоятх;о ва шунидах,ояш низ маълумот додааст ... "Сафарнома" китоби тарч,имаих,олй, таърихй, ахлок,й ва чугрофист. Аз мутолиаи он мо бо ахвол ва хдёти нависанда, ки аксар дар хорию зиллат ва азоб гуз&штааст, шинос мешавем, факту санадхои мух,ими таърихию адабиро меомузем, урфу одатх,ои гуногунро дониста мегирем, вазъи хамонвактаи шах,ру нох,иях ои гуногунро мефахмем" (126).
Бино ба таъкиди муаллифи макола "Сафарнома" яке аз бехтарин асархои насри бадеист. Тасвири нависанда пуробу рангу таъсирбахш аст ва ба хонандагон лаззати хуби бадей хохад бахшид" (мо хат кашидем.-Н.Б.).
Рахими ї убодиенй низ дар ""Сафарнома" асари адабй нест?" (130) ном макрлааш "Сафарнома"-и Носири Хусравро асари адабй гуфтааст. У ба олимоне, ки асари номбурдаро асари илмй кдламдод намудаанд, чунин эътироз кардааст: "Баъзе адабиётшиносон "Сафарнома"-ро асари соф илмй шуморида, онро аз кдтори асархои бадей хорич. менамоянд, ки ба ин фикр хдмрох, шудан номумкин аст. Масалан, - суханашро идома додааст муаллиф, - олими маъруфи Эрон Мухаммадтакии Бахрр дар чилди дуюми "Сабкшиносй" ном асари худ чунин навиштааст: "Сафарнома" - китобест илмй ва наметавон онро дар шумури кутуби адабй, монанди "Таърихи Байхакй" ва "Сиёсатнома"-ву "Крбуснома" даровард".
Ба ин фикр пурра розй шудан душвор аст,- менигорад муаллифи мак,ола, - зеро "Сафарнома" ба замми к,иммати илмй доштанаш арзиши зиёди адабии бадеиро низ молик мебошад. Ахамияти адабии бадеии "Сафарнома" иборат аз он аст, ки дар он бисер лахзах,ои бадей мавчуд буда, чандин ходисахри адабй накд карда шудаанд. Дар ин хусус ба хотир овардани танх.о манзараи бахри Кдтрони Табрезй дар бораи шеърх,ои Рудакию Мунчик, ва тасвири х,олати гармобаи Басра кифоят аст".
Бояд бигуем, ки мавчуд будани лах,захои бадей ва накд кардани хддисахри адабй маънои онро надорад, ки "Сафарнома" асари соф адабии бадей бошад. Зеро дар жанри сафарнома истифодаи бадеият раво буда, табиати жанр хам инро такозо мекунад. Субхрн Атобуллоев "Сафарнома"-ро очерки сафари донистааст (128). Муаллифони китоби "Журналистикаи советии точик" (99) оиди асарх,ои публитсистй ва бадей фикри бештар асоснок баён карда, мохдяти асарх,ои бадеию публитсистиро кушода додаанд : "Аммо хдм дар адабиёти классики ва хам имруз асархре мавчуданд, ки вок,еах,ои аёниро дарбар гирифта, кдхрамонхри вок,ей доранд, танкдц ё х,ач ви во еиро моликанд,- таъкид кардаанд муаллифон. - Оё дуруст аст, ки ощоро хам дар чахррчуби осори адабй тахдик, кард? Масалан, "Хдчви Султон Мах муди Газнавй" дар "Шох,нома", "Сафарнома"-и Н.Хусрав ва осори хачвии У.Зоконй" (99,45).
Муаллифони номбурда оиди жанри "Сафарнома"-и Носири Хусрав изхрри акида намуда, онро дар крлиби очерки сафари чрй медиханд, вале баробари ин андаке шикаста шудани чахррчуби жанрро низ таъкид мекунанд: "К абл аз он ки дар мавриди жанри "Сафарнома"-и Носири Хусрав бахс кунем, бамаврид аст,ба ёд орем, ки мухдкдикрни совета "Путешествие из Петербурга в Москву"-и Радишевро хамчун намунаи барчастаи очерки сафари зикр мекунанд ва"Хотираи Сахалин"-и Чеховро низ ба ин гурух, дохил менамоянд. Дар тахдики "Сафарнома"- Носири Хусрав низ чунин назари тахдикй ба кор аст. Аммо ин асар очерки сафарии холис набуда, балки тавсифи худи сафар аст, ки ба ин васила чахорчуби жанр андаке шикаста мешавад. Таъсири идеологи ва ичтимоии асар, кдхрамони он шинохта шудани худи Носири Хусрав, одамони вок,ей будани персонажхо, типпй будани вок,еа ва образхр, ба шакли вокей истифода шудани факту ракдмхр, тахдили публитсистии факту ракдмхр гувохи хислати публитсистй - очеркии ин асар аст. Ин анъана баъд хам идома дошт, ки сафарномаи А.Фитрат мунташираи рузномаи "Самарканд" ва мачаллаи "Оина" мисоли он аст. Дар замони совета ба таъсиси мутак,обилаи публитсистикаи ватанй жанри очерк, аз чумла очерки сафари ташаккул ёфта бошад хам, сафарномахои очерки низ бок,й мондаанд, ки очеркхри мавзуи афгонистонии А.Дехотй, "Нориниёнем мо"-и Ф.Мухдммадиев, "Ду дафта дар БАМ"-и А.Хдмдам ва Х,.Файзиев намунаи он мебошад" (99,45-46; Мо хат кашидем.-Н.Б.).
Накхни муаллиф дар сафарнома
Х,ангоме ки олим ва шоири маъруфи Эрон Парвиз Нотили Хонларй барон ширкат дар чдшни бузургдошти 650-солагии Хрфизи Шерозй ба Точикистон меояд, аз чойхри таърихии сарзамини точикон, хусусан шахрхри Душанбеву Самаркаду Панчакенг дидан мекунад ва бо номи "Аз шахри Хрфиз то диёри Рудакй" сафарномае хам менависад, ки он дар Техрон дар мачаллаи "Сухан" ва баъдан дар мачаллаи "Садои Шарк." (54) интишор меёбад. Ин сафарнома яке аз навиштахост, ки хеле чаззоб ва хонданй. Муаллиф дойр ба мушохадахряш маълумотхри чолиб медихад ва яке аз онхо дар бораи шахри Панчакент аст: "Панчекат яке аз шахристонхри Точикистони имрузй аст. Аммо ин сарзамини кухансол достойно дорад ва шояд яке аз кадимтарин чойгох.хои аквоми эронй будааст. Дар он рузгор ин вилоят Сугд хонда мешуд. Доривуши бузург дар сангнавиштахри худ онро яке аз остонхри шоханшохии пахновари Эрон шумурда ва дар накдіхри Тахти Ч,амшед миёни намояндагони остонхре, ки барои шоханшох, тух,фа ба х,адия овардаанд, накдіе аз намояндаи остони Сугд хает, ки рише дароз ва шалворе баланду кушод ва чомахри духта дар бар дорад. Номи ин вилоят дар "Авесто" низ мазкур аст. Забони сугдй як шуъба аз забонхри эронй буда, ки чугрофиёнависони исломй зикри онро овардаанд ва Абурайхрни Берунй дар осори худ номи моххри таквими сугдиро сабт кардааст. Аммо забони сугдй пас аз карни панчуми хичрй дар мукрбили форсии дари, аз як тараф, ва забонхри турки ва мугулй, аз чониби дигар, матрук шуд ва аз миён рафт..." (54,124-125).
Таъкиди образи фаъоли муаллиф - кдхрамони сафарнома, хамчун ташкилгари рахпаймой, саёх ат, сафар, мушох,идагар, шохид, рассом, файласуф, таргибгар, ташвик,гар ва гайра тамоман маънои онро надорад, ки сафарнома факат аз хатти асоей - муаллиф иборат бошад. Аксар вакт дар сафарнома к,ах,рамонхри дигар низ хастанд, ки онхр аз имкониятх,ои васеи жанр шахрдат медиханд. Масалан, мо ин хусусиятро дар навиштахои Чдлол Икромй, Сотим Улугзода, Раффор Мирзо ва дигарон дида метавонем. Жанри сафарнома талаб мекунад, ки ин кдхрамонхр, чи тавре ки муаллиф дидааст, хамон тавр акс карда шаванд. Ин чр ёвагуй чриз нест, танхр интихоб ё гурухбандии далелхри хаётй ва фаъолияти одамон, баррасии онхр аз нигохи махсуси муаллиф мумкин аст. Муаллиф аз ч,ихатхри махсус образи дастчамъонаи муосиронро, ки намояндаи ин ё он давлатхр, синфхр ва Fafipa хастанд, меофарад. Инро хам таъкид кардан лозим аст, ки муаллиф дар бораи кдхрамонаш, аз он чизе ки дар асар менигорад, бояд бештар маълумот дошта бошаду ба онхр бахр дода тавонад.
Ч,алол Икромй дар сафарномаи худ "Аз Сталинобод то ба Киев" (15) кдхрамонони дигари марказй дорад, ки яке аз онхр шоири базлагуй Боки Рахимзода аст. Фаъолияти ин кахрамон аз ибтидои сафар шуруъ мешавад: "Мо ба вагон медароем, ману Боки Рахимзода -дар як купе. Бо ин вагони озода ва мусаффо, сухбаткунон дар бадали панч, руз ба Москва мерасем..."(15,37).
Боки Рахимзода дар хакикдт хам хамчун кахрамони мусбат ва асосии сафарнома инъикос гардидааст. Суханпардозихо, ёддоштхо ва латифахрву накдхри ширини у дар бораи айёми чдвонй ва хамдехагонаш (хусусан дар бораи Башир ном писарбачаи чахрр -панчсола ва чураи давраи ч,авониаш Х,ушёрзода, ки чавонхр байни худ Поччомир мегуфтанд) асарро хеле пурмазмун сохтааст.
Кдхрамони дигари сафарномаи Чдлол Икромй-нависандаи халкии Точ,икистон Рах,им Ч алил аст, ки аз вилояти Ленинобод, аз истгохи Урсатевский ба онхр хамрох, мешавад.Чдлол Икромй ин кдхрамонашро чунин муаррифй мекунад: Рах,им Ч,алил нависандаи пешк,адами адабиёти точик аст. Вай асосан насрнавис буда, гохр шеър хам менависад, дар сохаи драматургия низ калами худро имтихрн карда дида буд. Хрло дар хамин карибй чилди якуми "Шуроб" ном романи худро аз чоп баровард ва дар тараддуди навиштани чилди дуюми он аст. Ба Киев рафта истоданаш хам, ба гайр аз ваколаташ, бо максади боз хам аз наздик шинос шудан бо хаёти халк,и Украина аст, зеро ки дар асараш кахрамощои украин дам хастанд(15,15).
Ч,алол Икромй дар сафарномааш нисбати кахрамонх,ояш бо тафохур сухан рондааст: "Мо се нафар хамсафар, хамрох,, хамфикр ва хдмкор хастем, бо як максад ва нияти нек ба рох. баромадаем. Хушу хурсандона меравем, сухбаткунон, хикоягуён меравем. Гапамон аз як чо мебарояд, аз як ишора ба максади хдмдигар пай мебарем ва хамеша хамдигарро азизу мухтарам медорем, поси хотир медорем. Вакте ки ба сухбат менишинем, сух,бати мо адой нодорад, мегуем, мешунавем, мехонем, хдтто месароем. Азбаски мо хар се нависанда хастему адабиёти бадей сохаи чавлонгохи мост, бисер вакт сухбати мо дар бораи шеъру шоирй, дар бораи илму адаб, дар бораи санъат ва нафосат буд" (15,24).
Х,амин тавр, дар жанри сафарнома накдш асосии сухангу, муаллиф-кадрамони асар, хеле барчдста тасвир меёбад. Шахсияти вай на дар накдш кори (дидам, хамсухбат гардидам ва х,оказо) зодир мегардад, балки симои муаллиф ба хонанда хдмчун симои томи шахсият, ки хонанда ур хурмат мекунаду ихлос дорад, ошкор мешавад. Хонанда аз рафтору амалиёт ва тарзи афкори муаллиф мушохида мебарад. Мухимаш чахрнбинй, мавк еъ, дарки олам, тах,лил, нуктаи назари у маводи фаъоли сафарнома мегардад, шаклу мундаричди онро муайян месозад, имконият медихдд, ки мохияти жанр бо тамоми амик,ияташ фахмида шавад.
Одатан х,ангоми сафар муаллиф як "олами мавдумот" ё хаёлии хаёти мамлакатро меофарад. Рузноманигор ба чузъиёти он нигариста, дамонеро интихоб мекунад, ки бо пуррагй, муассирй ба мохияти идеявии асар мувофикат дорад ва мундарич;аи онро бештар ифода карда метавонад. Аз ин хотир, хднгоми интихобу чобачогузории мавод мавкеи муаллиф, чахрнбинии у эхсос карда мешавад.
Бозтоби зиндагии халкдои дигар дар сафарномахои адибони точик
Дар тайёрагох. барои дидани тайёраи нави шуравй дах-понзда мошин одамон ташриф овардаанд.
Сипае, мусофирони мо хдйати санъаткорони тонику туркманро, ки бо тайёраи дигар ба Кобул парвоз намуда буданд, хамрохи дустони афгонистонй пешвоз мегиранд.
Муаллиф инчунин оид ба шахри Кобул, таърихи баъзе шахрхову мавзеъхр, зебоихри ощо, осори атикй, дар бораи оромгохи Бобур ва хукмронии у, оиди мучассамаи 35 ва 53 метраи Буддо ва умуман буддизм, оиди паради харбй, ки ба муносибати чашни истикдол баргузор гардидааст, фаранчипартоии баъзе занх,о, оиди пухантуни Кобул ва мударрисхри хоричД ки маоши хеле калон (700-1000 доллар) мегирифтаанд, китобхонаи умумии Кобул, шуарои афгон, чун Абдулхак, Бетоб ва ду тани дигар, ки дидорашон муяссар нагардидааст (Халилуллохон Халилй ва Мирпоччо Улфат), хамчунин оиди санъаткорон, ки тахти рохбарии собик. чрнишини вазири маданияти Точикистон Мех,рубон Назаров, ки филми "К исмати шоир"-ро ба намоиш бурдааст, бо як самимият ва диди нав х,арф задааст.
Рубрикаи сафарнома "Аз хотирахои сафар" буда, он хачман калон ва чавобгуи жанр аст. Академик Ахрор Мухторов хам бахрри соли 1972 ба Афгонистон сафар намуда, бо номи "Аз паи таърихи кухан" (29) сафарнома навиштааст. Вай максади сафари хешро зимнан чунин баён доштааст: "Барои ошно шудан бо маъхазх,ои таърихи ва адабии халкхои Мовороуннахр дар Афгонистон муаллифи ин сатрхр аввали бахори соли 1972 ба ин кишвар сафар карда буд. Дар бадали ду мох, бисер ганчинахри дастхатхри шахрхри Кобул, Мазори Шариф, Х,ирот, Газнй, Кдндахрр, бозорхри китобфурушии шахрхри Балху Чдлолобод ва кисман музофоти онхр аз назар гузаронида шуд. Хрло,- суханашро идома додааст муаллиф,- таассуроти ин сафарро манзури хотири хонандагон намуда, мехохем онхрро бо сарчашмахри таърихии дар ин мулк ба чашм расида мухтасаран ошно намоем" (с. 98-99). Мухторов баъдан оид ба шахрхри зикргардида маълумотхри гуногуни таърихй медихад. Дар сафарнома хамчунин дойр б а шахсиятхри бузурги дар ин сарзамин зиставу мадфунгардида, чун Бобур Мирзо, Амир Олимхон, Восифй, Х,илолй, Фахриддин Алии Сафй, Абдуллои Ансорй, Чрмй, Султон Хусайни Бойкдро, Хусайн Мирзо, Навой, Бехзод, Амирхованд (Мирхонд), Улугбек, Султон Махмуди Разнавй, Фирдавсй, Берунй, Унсурй, Робиаи Балхй ва бисер - бисер дигарон маълумотхри чрлиб дода шудаанд, ки ахдмияти калони илмй доранд.
Бо кушиши муаллиф аксхри баъзе оромгохдои бузургони номбурда низ дар сафарнома чрй дода шудаанд, ки аз имкониятхри жанри сафарнома ба шумор мераванд.
Дар ду сафарномаи ахире, ки аз назар гузаронидем ва хар ду хам аз сафари Афгонистон навишта шудаанд, хам дар шаклу услуб ва дам дар фарогирии хрдисоту вокеот ва далелхр фарк, ба чашм мерасад.
Сафарномаи Улугзода, ки аз чашнвора навишта шудааст, вок,еаву хрдисаи ба чдшни истикдол марбутро акс кардааст ва хусусияти фаврияти тасвир бештар аст.
Дар сафарномаи Мухторов хднгомии мутолиа макрлаи илмй пеши назар меояд. Х,амчунин сафарнома ба кисматхр (бо номи шахрхр) чудо карда, шарх. ёфтааст.
Сафарномаи Улугзода бошад, бо хатти рост ба кисматхри шартй бахш гардидааст. Дар ин сафарнома тасвир аёнй, вокей ва гуфтан мумкин рузмарра аст.
Дар навиштаи Мухторов хикоят ё накл аз таърих ба мушохида мерасад. Муаллиф барои тасдики меорад.фикр ва ё исботи ходиса, вокеа, фактхр ё шахсиятхр ва хрказо ба мозй ва катибахр руй
Дар сафарномаи Улугзода ходиса, вокеа ва манзарах,ои асосан Кобул ва атрофи он акс ёфта бошанд, дар маводи дигарй доираи амалиёт хеле васеъ буда, дар якчанд мазеъхр мегузарад. Вале, новобаста ба фаркдятхо, хдр ду навиштахр ба хонанда нисбат ба Афгонистони хдмсоя, ки бо мо, точикон, хаммарзу хдмзабон ва хаммаданияту хамтаърих аст, маълумотх,ои зиёди пурарзиш медихдд.
Ду сафарнома махсули сафари Х,индустони афсонавй мебошанд. Яке "Тушаи рох," (43)-и Муллокомил Саъдуллоев аст, ки таассуроти сафари муаллифро аз шахрх,ои Дехлй, Ч,амму, Агра, Банорас, Лакнау, оромгохи То мах,ал, К алъаи Мукаддас, аз мулок,оти шахсони баруманду мех,моннавози х,инду ва х;оказо дар бар гирифтааст. Дар ин сафар муаллиф хамрохи со бик, раиси кумитаи ичроияи шурои депутатхои мех,наткашони шахри Норак Боймирзо Шукуров будааст. Диду боздидхр ба муаллиф таассуроти зиёд мегузорад. Аз ин сабаб, у дидах,ои хешро бо як самимият акс кардааст. Дар сафарнома гарчанде хатти сафар аник, аст, вале санахр дакик, нест. Х,амчунин, он ба кисмхр чудо нагардидааст. Вале муаллиф дар шарху накди хрдисоту вок,еот фаъол аст. Мавод рубрикаи "К айдх,ои сафар" дорад, ки дуруст мебошад.
Сабку услуби сафарнома
Дар мачалла сафарномахр дар мавзуъхри дохиливу хоричй таълиф ёфтаанд. Ва сафарномахои хаёти чумхурй ба ду гурух. таксим мешаванд. К исмати аввалро сафарномахри адибону рузноманигорони махаллй ташкил медиханд. Дигар ин ки муаллифони русу хорич. низ аз диду боздидхри хеш оид ба чумхурии мо сафарнома навиштаанд. Дар сафарномахре, ки рузноманигорон ва ё ашхоси дигар аз хаёти кишвар иншо намудаанд, масъалах,ои умдатарини чумхурй ба риштаи тасвиру тахдик. кашида, рохдои х аллашон низ то андозае баррасй шудаанд. Муаллифон бар он кушидаанд, ки зиндагй, урфу одати халки точ;ик, проблемах о, сохтмони истешанх.ои барк,, фаъолияти коргох,х,ои гуногун ва табиати фусункори Точикистонро ба кддри х ол ва тавони хеш, вобаста ба бардошти мавод, инъикос намоянд. Ин гуна навиштахр дар мачалла хеле зиёданд ва дар рисола тахдил низ гардидаанд.
Навиштахри муаллифони русу хоричй бошад, кишвари моро ба ранги дигар намоиш медиханд. Зеро ба чашми онхо дар сарзамини мо (; хама чиз ачриб менамояд. Х,ам мехмоннавозию олихимматй хам маданияту фарханги баланд, дам табиати фусункору нотакрор, хам тараккии рузафзуну инкишофи босуръати ах;олй, хам тозагию озодагй ва монанди инхр дар дилу ёди онхр накши носутурданй мегузорад ва эшон як умр шайдои диёри бихиштосои точикон мегарданд. Муаллифони хоричй ватани хешро бо кишвари мо мукриса намуда, ба хонандаи хамватани худ бартарии мавзеи сафаркардаашонро нишон медиханд.
Дар сафарномахре, ки аз таассуроти хорича таълиф гардидаанд, имконияти жанр бештар ба назар мерасад. Ин гуна сафарномахр хам шартан ба ду кисмат таксим гардидаанд: яъне, таассуроти муаллифони худи аз сафари хорича ва нигоштахри муаллифони русу хорич ва сафарномахри тарчумагардида.
Сафарномахре, ки муаллифони худи, яъне хамваганони мо аз сафари чумхурихри собик, шуравй ва хоричи он таълиф намудаанд, бо як хисси баланд, бо назари тозаву омузанда ба риштаи тасвир кашида шудаанд. Чунин таассуроти сафари сайёх, ба хонанда дойр ба кишвархр ва ё мавзеъхри ноошно маълумотхри тоза медихдд. Муаллифон дар ин кабил сафарномахр усули мукрисаро истифода намуда, хаёти серу пур ва осоиштаи мо ва бартарихри онро аз тарзи зисту зиндагонии мардуми кишвари хорич нишон додаанд. Таъкид намудаанд, ки бисер халкдо дар орзуи рузи нек, хаети хушруз ва ободу озод чабри мустамликадорону сарватмандонро мекашанд. Ин гуна сафарномахр хонандаро водор месозанд, ки ба кадри озодиву ватани озод, сериву пурй бирасанд.
Х,амчунин як гурух. навиштахр аз рузхрву хафтахри адабиёту санъат дар чумхурихри собик. шуравй таълиф гардидаанд. Максади чунин чррабинихр таргиби адабиёту санъат ва баррбари ин тахким бахшидани дустиву рафоь;ати байни миллатхрву халкдо мебошад.
Сафарномахри муаллифони русу хорич, ки дар тарчума нашр шудаанд, ба хонанда нисбат ба сарзамини мамо лики хорич маълумот дода, бо бурду бохти онхр ошно намудаанд.
Умуман, сафарномахри аз хоричи кишвар таълифгардида лавхахри васеътари хаётро дар бар гирифта, манзарахри зиндагирр хубтару бехтар инъикос намудаанд. Дар ин гуна асархр хусусияти жанрии сафарнома хам равшантар зохир гардидааст.
Забони сафарномахо равону содда буда, услуби ба худ хос доранд. Навъхри сафарнома такрзо мекунанд, ки муаллифон оид ба мушохидахряшон бо забони фахмову равон сухан гуянд, хар сафар аз тарзхри махсуси тасвир ва воситахри каломи бадеъ кор гиранд. Бад-ин хотир услуби нигориши муаллифон низ ба худ равияхои махсус касб мекунад.
Дар маводи мачалла, ки мавриди назар кдрор доштанд, ду тарзи корбасти забон ба назар расид: а) нигоштахре , ки забонашон соддаву равон буда, дар онхр накл мавкеъи хосса дорад; б) дар кисмати дигар бадеияти баланд ва тасвирхри образнок коргар уфтодаанд. Албатта, бо каломи рангин таълиф гардидани сафарнома ба завк,и хонандаи закитабъ таъсири хуб мегузорад ва асарро низ хотирмон месозад.
Х,ангоми омузиш ба навиштахри зиёде низ вохурдем, ки онхр бори сафарномаро кашида наметавонанд. Зеро дар ин кдбил мавод гарчанде аз сафархри муаллифон ишора хдст, вале накдш нигоранда равшан нест ё хатти харакат аён намебошад ва ё нигошта махрули сафари макрадноки нависанда набудааст. Албатта, чунин офаридахрро сафарнома гуфтан ба хакдкдт рост намеояд, вале , новобаста ба ин, аксари сафарномахри дар мачалла нашргардида ба талаботи жанри сафарнома чавобгуянд.
