Содержание к диссертации
Кереш 6
1 нче булек. Фэнни стильдэ исем, сыйфат, сан, алмашлык суз теркемнэренец лексик-грамматик узенчэлеклэре 15
1.1. Фэнни стильдэ исем суз теркеме 15
1.1.1. Исемнэрнец семантик теркемчэлэре 18
1.1.2. Сан категориясе 21
1.1.3. Тартым категориясе 26
1.1.4. Килеш категориясе 28
1.1.5. Исемнэрнец ясалыш узенчэлеклэре 39
1.2. Фэнни стильдэ сыйфат суз теркеме 58
1.2.1. Асыл пэм нисби сыйфатлар 59
1.2.2. Сыйфатларнын, лексик-семантик теркемнэре 63
1.2.3. Сыйфатларнын, лексик-семантик функциялэре 65
1.2.4. Сыйфатларныц дэрэжэ белэн терлэнеше 68
1.2.5. Сыйфатларныц ясалыш узенчэлеклэре 70
1.3. Фэнни стильдэ сан суз теркеме 80
1.4. Фэнни стильдэ алмашлык суз теркеме 84
1.4.1. Курсэту алмашлыклары 86
1.4.2. Зат алмашлыклары 93
1.4.3. Билгелэу алмашлыклары 97
1.4.3. Сорау алмашлыклары 99
1.4.4. Билгесезлек алмашлыклары 100
1.4.5. Юклык алмашлыклары 101
1.5. 1 нче булеккэ нэтюкэ 102
2 нче булек. Фэнни стильдэ рэвеш, фигыль пэм хэбэрлек сузлэрнец лексик-грамматик узенчэлеклэре 106
2.1. Фэнни стильдэ рэвеш суз теркеме 106
2.1.1. Рэвеш теркемчэлэре 107
2.1.2. Рэвешлэрнец ясалыш узенчэлеклэре ПО
2.2. Фэнни стильдэ фигыль суз теркеме 112
2.2.1. Фигыльлэрнец лексик теркемчэлэре 113
2.2.2. Купмэгънэле фигыльлэрнец кулланылыш узенчэлеклэре .118
2.2.3. Фэнни стильдэ еш кулланылган фигыльлэр 124
2.2.4. Фигыльгэ хае грамматик категориялэр 131
2.2.4.1. Юнэлеш категорияее 132
2.2.4.2. Дэрэжэ-ысул категорияее 137
2.2.4.3. Заткатегорияее 141
2.2.4.4. Наклонение категорияее 148
2.2.4.4.1. Хикэялэу наклонениесе 149
2.2.4.4.2. Боеру наклонениесе 165
2.2.4.4.3. Телэк наклонениесе 170
2.2.4.4.4. Шарт наклонениесе 172
2.2.4.4.5. Кире шарт пэм шартка бэйле телэк фигыль формалары 174
2.2.5. Затланышсыз фигыль формалары 174
2.2.5.1. Сыйфат фигыль 175
2.2.5.2. Хэл фигыль 180
2.2.5.3. Исем фигыль 181
2.2.5.4. Инфинитив 182
2.2.6. Фигыльлэрнец ясалыш узенчэлеклэре 184
2.3. Фэнни стильдэ хэбэрлек сузлэр 189
2.4. 2 нче булеккэ нэтижэ 193
3 нче булек. Фэнни стильдэ бэилэгеч пэм модаль суз теркемнэренец кулланылыш узенчэлеклэре 197
3.1. Теркэгечлэр пэм теркэгеч сузлэр 197
3.2. Бэйлеклэр пэм бэйлексузлэр 210
3.3. Фэнни стильдэ модаль суз теркемнэренен, кулланылыш узенчэлеклэре 213
3.4. Кисэкчэлэр 215
3.5. Модаль сузлэр 219
3.6. 3 нче булеккэ нэтижэ 223
Йомгак 226
Библиография 239
Чыганаклар 259
Шартлы кыскартулар 260
Введение к работе
Татар теленец фэнни стиле куп гасырлар буена формалашып, калыплашып килгэн. Фэлсэфи, дини, фэнни китаплар язылган, кайбер китаплар гарэпчэдэн, фарсы теленнэн татарчага тэржемэ ителгэн. Болгар дэулэтендэ куп галимнэр булуы, фэнни хезмэтлэр язылуы турында мэгълуматлар бар, мэсэлэн, тарихчы-галим Якуб Ногмани XII гасырда "Болгар тарихы"н язган; тел белгече Ьэм табиб Эхмэт Болгари, дин галиме Ьэм философ Хэмит Идрисилэр шушы елкэлэрдэге хезмэтлэре белэн билгеле [Ногманов Р.Г., 1992, б. 33-34]. Безнец кеннэргэ килеп житкэн таш язмалары Болгар дэулэтендэ югары катлам вэкиллэренен генэ тугел, э гади халыкныц да грамоталы булуы, ягъни укый-яза белуе турында сойлилэр [Фэхретдинов Р.Г., 1984, 6.84]. Бу эш Алтын Урда чорында да дэвам итэ, Казан ханлыгы оешкач, тагы да усеп китэ. "Казан ханлыгында, башка стильлэр белэн беррэттэн, фэнни эдэбият теле дэ нык ускэн. Ченки бу чорда терле фэннэргэ - философия, тарих, тел белеме, тэрбия, юриспруденция, математика, медицина, география, кук ждсемнэре фэннэренэ караган хезмэтлэр язылган" [Хаков В.Х., 1993, б. 79]. XVIII йездэ Ьэм XIX йез башында татар теле гыйлемен Ьэм тарих фэнен устеру елкэсендэ зур эшлэр башкарыла. Шул юнэлештэ Хэлфиннар тудырган хезмэтлэр, Тажетдин Ялчыголньщ "Тэварихы Болгария" эсэре дэ, тасвири-фэнни стиль узенчэлеклэренец усеп, формалашып килуен курсэтэ [Хаков В.Х., 1970, б. 36]. Татар халкыньщ XVIII гасыр - XX гасыр башында татар ижтимагый тормышында Ьэм аныц мэдэнияты тарихында зур роль уйнаган, узлэренец фэнни хезмэтлэре Ьэм купкырлы эшчэнлеклэре белэн дан казанган, татар эдэби телен Ьэм фэнни стильне устерудэ гаять куп елеш керткэн шэхеслэре бар, мэсэлэн, Г.Курсави, К.Насыйри, Ш.Мэрждни, И.Гаспринский, Ш.Култэси, Г.Баруди, Г.ИбраЬимов, Р.Фэхретдинов, Г.Алпаров, Х.Габэши, Э.Максуди, С.Максуди, Ф.Кэрими, Й.Акчура, Ь.Атласи, С.Кукляшев, Ж .Вэлиди h.6. Ассызыклап утэргэ кирэк: XIX йез ахырында, XX йез башында татар теленен. фэнни стиле функциональ юнэлештэ усеп китэ.
XX гасырныц 20-30 нчы елларында, ягъни совет власте урнашкач, татар телен дэулэт теле буларак гамэлгэ кую буенча зур эшлэр башкарыла. Бу чорларда татар телендэ терминнар тезу очен кабул ителгэн карарлар нигезендэ, Гыйльми узэк тарафыннан бик куп фэннэрнен, атамалары тезелэ Ьэм шул атамалар буенча куп сандагы дэреслеклэр, гыйльми эсэрлэр, фэнни-популяр китаплар Ьэм терле елкэлэр буенча терминологик сузлеклэр мэйданга чыгарыла; мэктэплэрдэ, кайбер югары уку йортларында ана телендэ терле фэннэр укытыла башлый [Кириллова З.Н., 2000, 6.100-105]. 1937 нче елда Татарстан АССР да 13 югары уку йорты Ьэм 54 техникум эшли. Биредэ 22 мецгэ якын студент белем ала, шуларныц 4,5 меце, ягъни 20 % ы татар студентлары була [История Татарстана, 1998, с. 163].
Кызганычка каршы, сугыш елларыннан соц, формалашкан татар теленец местэкыйль фэнни стиле усешендэ сулпэнлек башлана. "Фэнни стиль ижтимагый фэннэр елкэсендэ генэ сакланып кала. Анда да тарих дэреслеклэре русча языла, хэтта эдэбият Ьэм тел гыйлеме буенча да куп санлы хезмэтлэр дэ русча басылып килде" [Сафиуллина Ф.С., 1997, б. 62].
Хэзерге вакытта татарча фэнни стиль тернэклэнеп килэ. Татар мэктэплэрен, гимназиялэрне тэмамлаучыларга югары уку йортларында да татар телендэ белем алу мемкинлеге биру ечен, тепле Ьэм гыйльми яктан тирэн эчтэлекле, хэзерге заман талэплэренэ жавап бирерлек уку дэреслеклэре, эсбаплары Ьэм методик курсэтмэлэр хэзерлэу проблемасы килеп басты. Бугенге кендэ тарих, фэлсэфэ, эдэбият белеме, тел белеме буенча гына тугел, э тегэл фэннэр буенча да тирэн эчтэлекле фэнни хезмэтлэр денья курэ башлады. Шул уцайдан хэзерге татар эдэби теле фэнни стиленец лексик, грамматик Ьэм стилистик узенчэлеклэрен ейрэну гаять меїшм бер проблема бульїп тора. Гомумэн, стильлэр системасында фэнни стильгэ аеруча эпэмият бирергэ кирэк, ченки "фэнни стиль, нигездэ, телнец танып-белу вазыйфасын яшэтэ" [Бзширова И.Б., 2000, б. 15]. Фэнни стиль бугенге кенгэ кадэр татар филологиясендэ аз ейрэнелгэн елкэ булып кала бирэ.
Фэнни стиль - "чынбарлыкны (табигать, жэмгыять, ан-акыл пэм тел-сойлэм системаларын) танып-белу ечен барлыкка килеп, ан-акыл тарафыннан кабул ителгэн махсус сейлэм тибы. Вазыйфасы - теге яки бу фэн тармагына хае булган кануннарны барларга, анларга пэм ацлатып бирергэ ярдэм итэ торган хосусый тешенчэлэр пэм аларньщ телдэ чагылыш тапкан атамалары - терминнар ярдэмендэ барлыкка килэ пэм бирелэ торган фикерлэрне логик эзлеклелектэ иншалау" [Бзширова И.Б., 2000, б. 14].
Фэнни стильней, жанр терлелеге Ьэм фэн теренец характеры (тегэл, ижтимагый, гуманитар) белэн дэ билгелэнмэгэн, фэнни стильне характерлый торган узенчэлеклэр системасы бар. Шул ук вакытта фэнни стильдэ узлэренец максат-бурычлары, язылу стиле белэн аерылып торган терлэрне дэ булеп карыйлар: саф фэнни стиль, фэнни-укыту стиле пэм фэнни-популяр стиль. Элеге терлэр узлэренец "композицион тезелеше ягыннан да, суз сайлау, жемлэ тезу Ьэм менэсэбэтне белдеру жэпэтеннэн дэ аерымлана" [Бзширова И.Б., 2000, б. 15]. Соцгы елларда стилист галимнэр тарафыннан фэнни стильнец фэнни-информатив тере дэ аерып куреэтелэ. "Бу яктан килеп Караганда, татар теленец фэнни стиле эле ейрэнелэ-тикшерелэ башламаган, эмма актуаль бер елкэ булып тора" [Бзширова И.Б., 2000, б. 15].
Бугенге кендэ рус теленец фэнни стиле шактый ейрэнелгэн стильлэрнец берсе булып тора. Бу елкэдэ куренекле тел белгечлэре М.Н.Кожина, Е.А.Зверева, Н.В.Кириченко, Г.С. Коляденко, О.А.Лаптева, М.Н.Котюрова, Н.Н.Митрофанова, Н.М.Разинкина, Е.А.Рейман, М.П.Сенкевич, Е.С.Троянская, Н.П.Шумарова h.6. фэнни стильне терле яссылыкта тикшерэлэр.
Татар милли эдэби телендэ фэнни стильней, стиль буларак формалашуын Ьэм аньщ борынгы чорлардан ук килуен бик куп галимнэр раслый.
50 нче еллар башында Л.Ж элэй узенец кулъязма хэлендэ калган лекциялэрендэ фэнни стильнец теп курсэткече булган терминнар турында мэгълумат бирэ [Жрлэй Л., 1958]. Элеге проблеманы алга таба Ф.Фасеев устерэ. Ул татар теле фэнни стиленец терминологиясен монографик планда ейрэнэ [Фасеев Ф.С., 1969, 641 б.].
Х.Р.Курбатов узенец купсанлы хезмэтлэрендэ фэнни стильне, язма сейлэм стильлэренец берсе буларак, хэзерге татар эдэби теленец стилистик системасында бер тармак дип карап ейрэнэ, фэнни стильгэ хае теп узенчэлеклэрне билгели [Курбатов Х.Р., 1956, 176 6.; 1971, 192 б.; 2002, 199 6.].
В.Х.Хаковныц хезмэтлэрендэ [Хаков В.Х., 1961, 150 6.; 1970; 1993, 322 б.] фэнни стиль, татар теленец башка функциональ стильлэре белэн берлектэ, татар милли эдэби теленец барлыкка килуе Ьэм усеше $ аспектында жентекле итеп тикшерелэ.
С.И.Ибрапимовныц хезмэтендэ [ИбраЬимов СМ., 1989]. функциональ стильлэр турында белешмэ бирелэ.
Соцгы елларда денья кургэн хезмэтлэрдэн Ф,С.Сафиуллинаныц фэнни стильгэ хае булган теп лексик, грамматик узенчэлеклэрне билгелэгэн [Сафиуллина Ф.С., 1997, 6. 62-66] Ьэм И.Б.Бэшированыц татар телендэ стиль тешенчэсенец кулланылыш тарихын, фэнни стильнец ейрэнелу дэрэжэсен чагылдырган, пэрбер функциональ стильнец табигате Ьэм вазыйфасын билгелэугэ багышланган [Бэширова И.Б., 2000, б. 12-15] мэкалэлэре игьтибарга лаек.
Фэнни стильней, теге яисэ by елкэлэренэ багышланган (югарыда саналып кителгэн) хезмэтлэр эшебезнец теп теоретик материаллары булып торалар.
Фэнни стильнец теп билгесе булып сузлек составында терминнарныц куплеге санала. Терминнар логик формалашкан тешенчэлэрне белдеру ечен хезмэт итэлэр пэм зур кулэмле логик мэгълумат алып килэлэр [Сафиуллина Ф.С., 1997, 6.63]. Фэн теренэ яисэ укучылар контингентына карап, аларньщ саны терлечэ булырга мемкин. Белгечлэрне куз алдында тотып язылган хезмэтлэрдэ терминнар пэм гомумфэнни сузлэр купчелекне тэшкил итэ. Гомумфэнни яисэ гомумкулланылыштагы лексиканыц кулланылыш дэрэжэсе шулай ук хикэялэунец нинди тере естенлек алуга да бэйле. Мэсэлэн, хикэялэу елешендэ гомумкулланылыштагы сузлэр кубрэк булса, фикер йерту елешендэ терминнар зур активлыкка ия. Фэнни хезмэтнец терле композицион елешендэ дэ кулланылышта аерма бар: гомумкулланылыштагы сузлэр кереш елештэ кубрэк булып, йомгакта исэ азрак кузэтелэ. Исэплэулэр тегэлрэк булсын ечен, тикшерелэ торган текстларныц кереш пэм йомгак елешлэре алынмады. , Гомумкулланылыштагы пэм китапча сузлэр телнец башка функциональ стильлэрендэ дэ кулланыла, терминологии сузлэр исэ нэкъ менэ фэнни стильнец характерлы узенчэлеге булып тора, шунлыктан башка стильлэрдэ кулланылган терминнар фэнни стиль элементлары итеп кабул ителэ.
Татар телендэ гасырлар буе усеп килгэн терминнар системасы К.Насыйри [Насыйри К., 1975, б. 7-99], З.Вэлиуллина [Вэлиуллина З.М., 1953], Ф.Фасеев [Фасеев Ф.С., 1969, 200 б.] тарафыннан ейрэнелгэн, аныц формалашу тарихы, усеше, узгэреше, системасы тикшерелгэн, 20-30 еллардан алып дистэлэгэн сузлеклэр басылып чыкканлыгы мэгълум, мэсэлэн, "Русча-татарча математика терминнары сузлеге" [1970], Сафиуллина Ф.С. "Татарча-русча тел белеме терминнары сузлеге" [1998, 127 б.], Габдуллин Г.Г., Хужиэхмэтов Э.Н. "Андатмалы педагогик сузлек" [1997, 151 б.] хезмэтлэре шундыйлардан. Татар теленец фэнни стилендэ терминология формалашу узе бер зур проблема булуын истэ тотып, бу елкэдэ хезмзт куйган В.Х.Хаков хезмэтлэрен курсэту урынлы булыр. Соцгы елларда теге яисэ бу елкэгэ караган терминнарны ейрэнугэ багышланган махсус фэнни хезмэтлэр денья курде [Хайруллина А.Г., 1996, 20 с; Сабирова Р.Г., 1995, 33 с; Шамсутдинова P.P., 2001, 187 с; Габдрахманова Л.Г., 1999, с. 70-75].
"Термин фэнни танып-белу нэтижэсе булып санала, шуна курэ аца фэнни-техник тешенчэлэрне иц югары дэрэжэдэ гомумилэштеру, атау, сузнец мэгънэсен бик нык чиклэу вазифасы хае. Ьэр фэннец, пэр профессиянец терминнар жыелмасы терминология дип атала" [Сафиуллина Ф.С., 1999, б. 125]. Анализланган текстларда математика, механика, тел гыйлеме пэм педагогика терминологияеенэ караган сузлэр тикшерелде.
Математика пэм механика фэннэренэ караган хезмэтлэрдэ символларньщ куп булуы кузгэ ташлана. Физика-математика фэннэренец иц эпэмиятле компоненты булып математик символика санала. Бу І; символика фэнни тешенчэлэрне абстракциялэунец иц югары баскычын чагылдыра. Математик символика халыкара характерда була пэм терле халыкларныц шул стильлэрен якынлаштыра, бу стиль терендэге башка чараларныц да катгый Ьэм объектив булуын талэп итэ [Сафиуллина Ф.С., 1997,6.63].
Символлар, гадэттэ, латин теленнэн алына. Латинизмнар тормышныц сэяси-ижтимагый Ьэм фэнни-техник елкэлэрендэ эпэмиятле роль уйныйлар. Математика, химия, астрономия, медицина, биология, педагогика, тел белеме фэннэрендэ кулланылган интернациональ терминнарныц кубесе латин теленнэн алынган. Символлар да узлэренец табигатьлэре белэн интернациональ. Фэнгэ караган символларньщ пэрбер телдэ терлечэ билгелэнуе, фэндэ ацлашылмаучанлыкларга китерэчэк, ченки фэн изоляция хэлендэ яши алмый, ул бетенденья фэн пэм техника казанышларыннан файдаланып киц усеш-узгэреш кичерэ.
Хезмэтебезнец максаты хэзерге татар эдэби теле фэнни стиленец лексик-грамматик узенчэлеклэрен монографик планда ейрэнудэн гыйбарэт. Фэнни стильнец узенчэлеклэре, нигездэ, морфологик яссылыкта каралды, шул ук вакытта теге яисэ бу суз теркемнэренэ караган сузлэрнец лексик-семантик теркемнэренэ дэ, аларныц текстлардагы лексик-семантик пэм синтаксик функциялэренэ дэ игътибар бирелде.
Куелган максатка иреигу юлында тубэндэге бурычларны утэу куздэ тотыла:
— фэнни стильдэ кулланылган билгеле бер суз теркемнэренэ караган сузлэрне туплау, системага салу; аларныц кулланылыш ешлыгын билгелэу;
— барлык суз теркемнэренэ пэм аларныц грамматик категориялэренэ функциональ анализ ясау;
— суз теркемнэренец лексик-семантик теркемчэлэрен билгелэу;
— фэнни стильгэ хае форма ясагыч Ьэм сузьясагыч кушымчаларны билгелэу;
— тикшерену нэтижэлэрен татар теленец матур эдэбият стиле белэн чагыштыру, уртак пэм узенчэлекле якларын ачыклау.
Фэнни стильнец морфологик узенчэлеклэрен тикшеру ечен теп чыганак буларак фэнни-укыту характерындагы тубэндэге хезмэтлэр алынды: 1) Камалов А.З. "Теоретик механика" (1996), 2) Хэйруллин С.Х., Хэйруллин Р.С. "Математик анализ курсы" (1998), 3) "Татар грамматикасы" (1 т.) (1998), 4) Хуэкиэхмэтов Э.Н. "Педагогика" (1998). Чыганаклардан тупланган картотека 58 480 берэмлек тэшкил итэ. Тикшеру барышында мисаллар чыганакларныц тубэндэ бирелгэн тэртибе белэн куреэтелэчэк, мэсэлэн, Гюльдсн теоремалары (6, б. 117), ноктаныц тирэлеге (2, б. 19), ягъни беренче сан чыганакларныц тэртибен, э икенче сан бит санын белдерэ.
Хэзерге татар эдэби теле фэнни стиленец лексик-грамматик узенчэлеклэрен анализлау барышында лингвистик метод пэм алымнардан, аерып эйткэндэ, функциональ-стилистик, чагыштырма, тасвирлау, статистик методлардан комплекслы рэвештэ файдаланылды. Фэнни стильней, теге яки бу узенчэлеклэре татар теленец башка функциональ стильлэре (монолингвистик метод) пэм рус теленец фэнни стиле белэн чагыштырып (билингвистик метод) каралды.
Диссертациянец фэнни-методологик нигезен пэм теоретик базасын Н.А.Баскаков, Э.В.Севортян, А.М.Щербак, Б.А.Серебренников кебек тюркологлар; М.Н.Кожина, Н.М.Разинкина, А.И.Ефимов, М.П.Сенкевич, Е.С.Троянская, О.Д.Митрофанова, Е.А.Рейман кебек рус теле белгечлэре; татар теле грамматикасы пэм стилистикасы усешенэ 3УР елеш керткэн К.Насыйри, Д.Вэлиди, Г.Алпаров, В.Н.Хангилдин, Л.Ж элэй, М.З.Зэкиев, Х.Курбатов, Х.Ш.Гарданов, Д.Г.Тумашева, Ф.С.Сафиуллина, Ф.М.Хисамова, В.Х.Хаков, Ф.Э.Ганиев, И.Б.Бэширова, Ф.Ю.Юсупов h.6. галимнэрнец фэнни-теоретик тэгълиматлары тэшкил итэ. Ф.М.Хисамова, Б.И.Бэширова, В.Гарифуллин, Л.М.Ризвановаларныц функциональ стильлэрнец билгеле бер терен тикшеругэ багышланган хезмэтлэре диссертациянец эш юнэлешен билгелэудэ теп материал, этэргеч нигез булып тордылар.
Эшнец фэнни яцалыгы хэзерге татар эдэби теленец фэнни стилен морфологик яссылыкта тикшерудэн гыйбарэт. Рус теле белемендэ фэнни стильнец морфологик узенчэлеклэрен тикшеругэ караган эзлэнулэр булса да, татар стилистикасында бу елкэдэ башкарылган махсус фэнни хезмэтлэр хэзергэ юк.
Эшнец теоретик Ьэм гамэли эпэмияте татар стилистикасында теп стильлэрдэн саналган фэнни стильнец морфологик узенчэлеклэренец системалы анализы, бу стильнец грамматик тезелешен, татар теленец башка функциональ стильлэре арасында тоткан урынын билгелэргэ ярдэм итуеннэн гыйбарэт. Диссертация материаллары фэнни тикшерену максатлары белэн беренче тапкыр кулланылалар. Эш нэтижэлэре килэчэктэ функциональ стильлэрнец лексик-грамматик узенчэлеклэрен, узара бэйлэнешен ейрэнгэндэ урнэк буларак файдаланныла ала. Тикшеру материалы "Хэзерге татар эдэби теле фэнни стиле", "Хэзерге татар эдэби телендэге функциональ стильлэрнец морфологик узенчэлеклэре" кебек махсус курсларда файдалану очен пэм "Стилистика" кебек теоретик курслар алып барганда ярдэм итэр дип ышанабыз. Хезмэт нэтижэлэре фэнни эшлэр язу процессында филологларга гына тугел, э техник вуз студентлары ечен дэ файдалы булыр дип уйлыйбыз.
Тикшерену нэтижэлэре 7 фэнни мэкалэ пэм фэнни доклад тезислары рэвешендэ донья курде. Эшнец теп нэтижэлэре Казан дэулэт университетында 1997-2004 елларда булып узган фэнни-йомгаклау конференциялэрендэ; "М.Казем-бек пэм шэрекъ тел белеме" (Казан, 25 май, 2000 ел) пэм "Бодуэн укулары" (Казан, 11-12 декабрь, 2001) исемле халыкара фэнни конференциялэрдэ хэбэр ителде.
Диссертациянец тезелеше. Хезмэт кереш, 4 булектэн, йомгак, эдэбият исемлеге пэм чыганаклардан гыйбарэт.
Беренче булектэ исем, сыйфат, сан, алмашлык суз теркемнэренец і морфологик узенчэлеклэре билгелэнэ.
Икенче булек рэвеш, фигыль, хэбэрлек суз теркемнэренец морфологик узенчэлеклэрен тикшеругэ багышлана.
вченче булектэ бэйлэгеч пэм модаль суз теркемнэренец кулланылыш узенчэлеклэре тикшерелэ.
Йомгак елешендэ эш буенча гомуми нэтижэлэр бирелэ.
